Voor het Arnhemse landgoed Bronbeek stelde ik in 2007 de expositie 'Prenten in het park' samen: 18 uitvergrote prentbriefkaarten uit de periode 1900-1970 op de plekken waar de fotograaf destijds de foto's heeft genomen. Samen geven ze een indruk van de veranderingen op de voormalige buitenplaats. Deze pagina geeft een indruk van de expositie, die van start ging op 19 februari 2008. Het buitengedeelte is te zien geweest tot en met maart 2013.
De aanleg van de buitenplaats Bronbeek begon in 1817. De laatste particuliere eigenaar, koning Willem III, verfraait huis en park in 1854-1856 en laat het hier afgebeelde wachthuis bouwen. In 1863 neemt het toenmalige Koloniaal Militair Invalidenhuis het terrein in gebruik. Achter de villa verrijst dan een monumentaal tehuis naar ontwerp van Willem Nicolaas Rose.
Het eerste woonhuis op Bronbeek dateert van kort voor 1820. In 1842 vervangt Johan Verkouteren het door een moderne villa. Die kun je nu nog herkennen in het hoge middendeel in neoclassicistischs stijl: een symmetrisch blokvormig gebouw met witgepleisterde muren en weinig versiering.
Bronbeek ligt op de helling van de Paasberg. Het grondwater stroomt er dicht onder de oppervlakte. Juist om die reden koopt de rentenier Hermen Steijgerwalt in 1816 deze grond. In de helling graaft hij in 1817 een sprengenbron. Hij laat er een huis bij bouwen en legt een park met siergewassen en een moestuin aan. Het bronwater stroomt oostwaarts richting IJssel. Steijgerwalt stuwt dit water op, zodat kleine watervallen en vijvers ontstaan.
Een deel van de buitenplaats wordt bij de aanleg in 1820 in geplant met bomen. Vanaf 1863 breiden de inwoners van het tehuis op het landgoed de akkers, weiden en moestuinen uit om te voorzien in hun dagelijks voedsel. Het eiken- en beukenbosje sparen ze. Het is hun wandelbos. Aangrenzend onderhouden zij voor de villa een parkgedeelte met bloemperken. In het bos bouwen ze een volière met vogelhuisjes. Net als de viskwekerij, duivenhouderij, bijenteelt en zijderupsenteelt is dit een van hun nuttige tijdsbestedingen.
In 1860 koopt de Arnhemmer A.C. Vongers het 18de eeuwse tuinbeeld Mars met sokkel op een veiling. Tot dan toe stond het op de buitenplaats De Kemnade bij Doetinchem. Kort na de opening van het Invalidenhuis in 1863 schenkt Vongers het beeld aan Bronbeek. Sindsdien siert het op deze plaats het park.
De vijvers op Bronbeek ontvangen hun water van de Bronbeek die op het terrein ontspringt. In het zuivere water is uitstekend vis te kweken. Het Invalidenhuis ontvangt daarvoor van de vereniging Artis Natura Magistra tienduizend zalmforellen. Voor de viskweek is een bootje aanwezig. De vis is een aanvulling op de dis, vooral van de zieken.
Vanaf 1898 is het ‘Wilheminapark’ een deel van het landgoed Bronbeek waar sierplanten groeien. Een sierhek beschermt het tegen het vee. Middelpunt van het parkje is de Wilhelminaboom die hier nog altijd staat. Deze Zomerlinde (Tilia platyphyllos) is geplant in 1898 ter gelegenheid van de inhuldiging van koningin Wilhelmina. Granaatscherven troffen de linde in 1944. Om de beschadigde boom te kunnen behouden wordt de kroon regelmatig geknot. Dit is te zien aan de vertakkingen in de kroon.
Koeien op Bronbeek? Na de opening van het Invalidenhuis in 1863 richten de bewoners de voormalige buitenplaats in als agrarisch bedrijf. Zij verbouwen aardappels en knollen op de arme zandgrond. Vee moet de benodigde mest leveren. Koeien begrazen 's zomers de weiden ter weerszijden van de oprijlaan. ‘s Winters staan ze met de varkens op stal in de boerderij van het landgoed en daar wordt hun mest opgevangen.
De tentoonstelling ‘Prenten in het park’ had ook een binnengedeelte. Op vergrote reproducties van prentkaarten zag je de woon- en gebruiksruimtes van het toenmalige tehuis en museum. Voorwerpen in de interieurs op de kaarten waren in vitrines tentoongesteld. Zie video